Ιράν: Η εξέγερση της χιτζάμπ – Άγρια βία από τους «Φρουρούς της Επανάστασης»

Πώς άναψε το φιτίλι της λαϊκής εξέγερσης στο Ιράν μετά τον θάνατο της 22χρονης Αμινί για το χιτζάμπ.

Σκηνές χάους με τις διαδηλώσεις στο Ιράν να πνίγονται στο αίμα. Πάνω από 30 πολίτες έχουν σκοτωθεί, διαμαρτυρόμενοι για τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί. Η νεαρή κοπέλα έχασε τη ζωή της ενώ ήταν υπό κράτηση από την Αστυνομία Ηθών στην Τεχεράνη.

Ποιο το «σφάλμα» που της στοίχισε τη ζωή; Η παραβίαση του αυστηρού ισλαμικού κώδικα ενδυμασίας του Ιράν. Είχε συλληφθεί από την Αστυνομία επειδή δεν φορούσε την ισλαμική μαντίλα ή αλλιώς χιτζάμπ. Η είδηση του θανάτου της 22χρονης Αμινί έβγαλε τον κόσμο στους δρόμους του Ιράν. Και συνάμα, ήρθαν στην επιφάνεια καταγγελίες για την Ισλαμική Δημοκρατία και την όλο και πιο βίαιη μεταχείρισης των νεαρών γυναικών από την Αστυνομία Ηθών της χώρας.

Τι ακριβώς, όμως, ήταν αυτό που πυροδότησε τις αντιδράσεις και τι συμβαίνει στο Ιράν;

Πολλοί Ιρανοί, ιδιαίτερα οι νέοι, είδαν τον θάνατο της Αμινί ως αποτέλεσμα της σκληρής αστυνόμευσης όσων διαφωνούν με τους κανόνες στο Ιράν και ιδιαίτερα των γυναικών.

Τι πραγματικά συμβαίνει στο Ιράν

Σε διαδηλώσεις στους δρόμους, μερικές γυναίκες έσκισαν τις μαντίλες τους, κουνώντας τις επιδεικτικά στον αέρα. Βίντεο στο διαδίκτυο έδειχναν δύο γυναίκες να ρίχνουν τα χιτζάμπ τους στη φωτιά. Μια άλλη γυναίκα φαίνεται να κόβει τα μαλλιά της σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Σε αρκετές από τις διαδηλώσεις, υπήρξαν σκληρές συγκρούσεις με την αστυνομία και πυκνά σύννεφα δακρυγόνων φάνηκαν να υψώνονται στην πρωτεύουσα της χώρας, την Τεχεράνη. Οι διαδηλωτές κυνηγήθηκαν και ξυλοκοπήθηκαν με ρόπαλα από μοτοσικλετιστή των Basij.

Οι Basij, είναι εθελοντές στην παραστρατιωτική Επαναστατική Φρουρά του Ιράν. Έχουν καταστείλει βίαια διαδηλώσεις στο παρελθόν, μεταξύ άλλων, για το νερό και την οικονομία της χώρας.

Ωστόσο, ορισμένοι διαδηλωτές εξακολουθούν να φωνάζουν «θάνατος στον δικτάτορα», στοχεύοντας τόσο τον Ανώτατο Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ όσο και τη θεοκρατία του Ιράν, παρά την απειλή σύλληψης, φυλάκισης, ακόμη και την πιθανότητα θανατικής ποινής.

Τι πυροδότησε τις διαδηλώσεις

Η Αστυνομία Ηθών του Ιράν συνέλαβε την Amini στις 13 Σεπτεμβρίου στην Τεχεράνη, όπου επισκεπτόταν από την πατρίδα της στη δυτική κουρδική περιοχή της χώρας. Κατέρρευσε σε αστυνομικό τμήμα και πέθανε τρεις μέρες αργότερα.

Η αστυνομία τη συνέλαβε επειδή φορούσε πολύ χαλαρά το χιτζάμπ της. Το Ιράν απαιτεί από τις γυναίκες να φορούν τη μαντίλα με τρόπο που να καλύπτει πλήρως τα μαλλιά τους, όταν βρίσκονται σε δημόσιο χώρο. Μόνο το Αφγανιστάν υπό τους Ταλιμπάν εφαρμόζει τώρα έναν παρόμοιο νόμο. Ακόμη και η υπερσυντηρητική Σαουδική Αραβία έχει ανακαλέσει την επιβολή της μαντίλας τα τελευταία χρόνια.

Η αστυνομία αρνείται τις κατηγορίες για κακομεταχείριση της Amini και λέει ότι πέθανε από καρδιακή προσβολή. Ο Πρόεδρος Ebrahim Raisi, υποσχέθηκε ότι θα γίνει έρευνα για τον θάνατό της.

Η οικογένεια της Amini λέει ότι το παιδί τους δεν είχε ιστορικό καρδιακών προβλημάτων και ότι δεν της επέτρεψαν να δουν το άψυχο σώμα της ούτε πριν από την ταφή. Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν μετά την κηδεία της, στην κουρδική πόλη Saqez το περασμένο Σάββατο και γρήγορα εξαπλώθηκαν σε άλλες περιοχές της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Τεχεράνης.

Πώς αντιμετωπίζει τις γυναίκες το Ιράν

Οι Ιρανές γυναίκες έχουν πλήρη πρόσβαση στην εκπαίδευση, εργάζονται και κατέχουν δημόσια αξιώματα. Απαιτείται, όμως, να ντύνονται «σεμνά» σε δημόσιο χώρο. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση χιτζάμπ καθώς και μακριές, φαρδιές ρόμπες. Συναναστροφές μεταξύ ανύπαντρων ανδρών και γυναικών απαγορεύονται.

Οι κανόνες, που χρονολογούνται από τις ημέρες μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, επιβάλλονται από την Αστυνομία Ηθών. Η δύναμή της, επίσημα γνωστή ως Περίπολα Καθοδήγησης, σταθμεύει σε δημόσιους χώρους. Αποτελείται από άνδρες αλλά και γυναίκες.

Η επιβολή χαλάρωσε υπό τον πρώην πρόεδρο Χασάν Ροχανί, έναν σχετικά μετριοπαθή που σε κάποια φάση κατηγόρησε την Αστυνομία Ηθών ως υπερβολικά επιθετική. Το 2017, ο επικεφαλής της δύναμης δήλωσε ότι δεν θα συλλαμβάνει πλέον γυναίκες για παραβίαση του κώδικα ενδυμασίας.

Αλλά υπό τον Ραΐσι, τον σκληροπυρηνικό που εξελέγη πέρυσι, πράκτορες της αστυνομίας ηθών φαίνεται ότι έχουν απελευθερωθεί. Το γραφείο του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα αναφέρει ότι νεαρές γυναίκες έχουν χαστουκιστεί στο πρόσωπο, ξυλοκοπήθηκαν με ρόπαλα και τέθηκαν υπό κράτηση σε αστυνομικά οχήματα τους τελευταίους μήνες.

Πώς απάντησε στις διαδηλώσεις το Ιράν

Οι Ιρανοί ηγέτες έχουν υποσχεθεί να ερευνήσουν τις συνθήκες του θανάτου του Αμίνι, ενώ κατηγόρησαν ξένες χώρες – που δεν κατονομάζονται – και εξόριστες ομάδες της αντιπολίτευσης ότι χρησιμοποίησαν το περιστατικό ως πρόσχημα για να υποδαυλίσουν αναταραχές. Αυτό ήταν άλλωστε ένα συνηθισμένο μοτίβο αντίδρασης κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων τα τελευταία χρόνια.

Οι κυβερνώντες κληρικοί του Ιράν θεωρούν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως απειλή για την Ισλαμική Δημοκρατία και πιστεύουν ότι η υιοθέτηση των δυτικών εθίμων υπονομεύει την κοινωνία. Ο ίδιος ο Χαμενεΐ έχει περιγράψει τις λεγόμενες «έγχρωμες» διαδηλώσεις στην Ευρώπη και αλλού ως ξένες επεμβάσεις – και όχι ως πολίτες που διαδηλώνουν για περισσότερα δικαιώματα.

Οι εντάσεις είναι ιδιαίτερα υψηλές από τότε που ο τότε Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησε από την πυρηνική συμφωνία του 2015 με το Ιράν και επέβαλε εξοντωτικές κυρώσεις.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν συνεργάζεται με Ευρωπαίους τα τελευταία δύο χρόνια για να αναβιώσει τη συμφωνία. Αλλά οι διαπραγματεύσεις φαίνονται αδιέξοδες, καθώς ειδικοί σε θέματα μη διάδοσης προειδοποιούν ότι το Ιράν έχει αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο για μια πυρηνική βόμβα, εάν επιλέξει να την κατασκευάσει. Η Ισλαμική Δημοκρατία επιμένει ότι το πρόγραμμά της είναι ειρηνικό.

Ο κυβερνήτης της Τεχεράνης δήλωσε (21/9) ότι οι αρχές συνέλαβαν τρεις ξένους υπηκόους σε διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. Οι ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν τουλάχιστον 25 άτομα και ο κυβερνήτης της επαρχίας Κουρδιστάν λέει ότι τρία άτομα σκοτώθηκαν από ένοπλες ομάδες σε αναταραχές που συνδέονται με τις διαδηλώσεις, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Ακτιβιστές και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγόρησαν τις ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας για τη δολοφονία διαδηλωτών σε άλλες διαδηλώσεις, όπως αυτές για τις τιμές της βενζίνης το 2019.

Μπορεί να ανατραπεί η κυβέρνηση στο Ιράν;

Οι κυβερνώντες του Ιράν έχουν ξεπεράσει πολλές μεγάλες διαμαρτυρίες που χρονολογούνται εδώ και δεκαετίες, καταπνίγοντάς τις τελικά με χρήση ωμής βίας.

Η πιο σοβαρή πρόκληση για την εξουσία των κληρικών ήταν το Πράσινο Κίνημα που εμφανίστηκε μετά τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές της χώρας το 2009 και ζήτησε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις. Τότε, εκατομμύρια Ιρανοί βγήκαν στους δρόμους.

Οι αρχές απάντησαν με μια σκληρή καταστολή, με τους Φρουρούς της Επανάστασης και την πολιτοφυλακή Basij να ανοίγουν πυρ εναντίον των διαδηλωτών και να εξαπολύουν κύματα συλλήψεων. Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Μεταξύ των νεκρών ήταν η Νέντα Αγά Σολτάν, μια 27χρονη γυναίκα που έγινε σύμβολο του κινήματος διαμαρτυρίας. Την είχαν πυροβολήσει μέχρι θανάτου, όπως φάνηκε σε ένα βίντεο που είδαν εκατομμύρια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Φυσικά, πλέον μετά τις τελευταίες διαδηλώσεις στο Ιράν, η κυβέρνηση έχει μπλοκάρει την πρόσβαση στα social media. Σύμφωνα με τον Guardian, το Ιράν έχει κλείσει το Διαδίκτυο σε μέρη της Τεχεράνης και του Κουρδιστάν και έχει αποκλείσει την πρόσβαση σε πλατφόρμες όπως το Instagram και το WhatsApp, σε μια προσπάθεια να περιορίσει το αυξανόμενο κίνημα διαμαρτυρίας που βασίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να φουντώσει.

Ο πρόεδρος του Ιράν ακύρωσε τη συνέντευξη στο CNN

Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Ιρανός πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσί ακύρωσε την προγραμματισμένη συνέντευξη με την Κριστιάν Αμανπούρ του CNNi, στη Νέα Υόρκη. Αιτία; Η δημοσιογράφος απέρριψε την «πρόταση» της ομάδας του προέδρου να φορέσει μαντίλα.

Όπως ανέφερε η Βρετανο-ιρανικής καταγωγής δημοσιογράφος Κριστιάν Αμανπούρ σε ανάρτησή της στο Twitter, είχε προγραμματιστεί αποκλειστική συνέντευξη με τον πρόεδρο του Ιράν προκειμένου να τον ρωτήσει και για τον θάνατο της 22χρονης Μάχσα Αμινί.

Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο, θα ήταν η πρώτη συνέντευξη του Ιρανού προέδρου επί αμερικανικού εδάφους.

«Μετά από εβδομάδες ετοιμασιών και πολύωρες διαδικασίες για την εγκατάσταση μεταφραστικού εξοπλισμού, φώτων και καμερών, ήμασταν έτοιμοι. Αλλά ο πρόεδρος Ραϊσί δεν εμφανίστηκε. Σαράντα λεπτά αργότερα ήρθε ένας βοηθός. Όπως μου είπε, ο πρόεδρος πρότεινε να φορέσω μαντίλα, γιατί είναι οι ιεροί μήνες του Μουχαράμ και του Σαφάρ», ανέφερε.

«Βρισκόμαστε στη Νέα Υόρκη, όπου δεν υπάρχει νόμος ή παράδοση σχετικά με τις μαντίλες. Τόνισα ότι κανένας Ιρανός πρόεδρος στο παρελθόν δεν το είχε απαιτήσει όταν τους έπαιρνα συνέντευξη εκτός Ιράν», σημείωσε η ίδια.